آشتی  نفت و محیط زیست در هورالعظیم

به گزارش خبرنگار اقتصادی آنا، در سال 92 هورالعظیم تقریبا تالابی بود که نفس های آخرش را می‌کشید. فعالیت های مختلف در این منطقه جریان آب را مختل کرده بود و در بخش های مختلف آن تقریبا آبی وجود نداشت. این در حالی بود که در سال هایی نه چندان دور، در این تالاب ماهیگری هم صورت می گرفت.

با این حال،‌ در شرایطی که خشک شدن هور العظیم در یک قدمی این تالاب قرار داشت، دولت یازدهم بر سرکار آمد و احیای آن را بر عهده شرکت مهندسی و توسعه نفت قرار داد و اکنون پس از گذشت سه سال از اقدامات صورت گرفته،‌بیش از 75 درصد از هورالعظیم آّبگیری شده است.

در حال حاضر می‌توان گفت که عملکرد زیست‎محیطی وزارت نفت در دولت یازدهم به‎خوبی قابل مشاهده است، در این میان، در دستور کار قرار دادن راهکارهای عملی به منظور حفاظت از تالاب هورالعظیم به عنوان میراث ملی کشور بسیار حائز اهمیت است.

اما شرایط هورالعظیم چگونه است؟ حوزه‌ تالابی هورالعظیم به پنج حوضچه تقسیم می‌شود که طرح توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی در حوضچه‌ ۱و ۲ و آزادگان جنوبی در حوضچه ۳، ۴ و ۵ واقع شده است، میدان نفتی یاران شمالی در نوار مرزی ایران و عراق در حوضچه شماره ‌۴ و یاران جنوبی در حوضچه شماره ۵ مشغول فعالیت هستند.

آب این تالاب، از آب‌های اضافه رود کرخه و بخشی از آب‌های اضافه اروند رود تشکیل شده‌ است، ژرفای این تالاب کم است، اما به‌تدریج عمق در وسط آن به چند متر می‌رسد، مساحت مشخص شده این تالاب ازسوی اداره کل محیط زیست خوزستان به عنوان تالاب حدود ١١٨ هکتار است.

متاسفانه در سال‌های ٨٨ و ٨٩ آب روی تالاب هورالعظیم بسته و برای رسیدن به نفت تالاب خشک شد. معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفته بود: در دولت‎های نهم و دهم برای رسیدن به نفت، تالاب هورالعظیم را خشک کردند که این موضوع روی افزایش گرد و غبار در جنوب کشور تاثیرگذار بود، اما با اقدام‌های موثر وزارت نفت در دولت یازدهم، بخش عمده این تالاب آبگیری شده که تاثیری بسزایی در کاهش گرد و غبار در آن منطقه داشته است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اعتقاد دارد که در بحث تالاب هورالعظیم برخی نیمه خالی لیوان را می‌بینند و دائم تکرار می‌کنند که اتفاق خاصی در این تالاب نیفتاده، در حالی که بیش از نیمی از این تالاب با همکاری وزارت نفت آبگیری شده است.

شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) به منظور ارائه راهکارهای کوتاه‎مدت و بلندمدت برای جلوگیری از به‎وجود آمدن هرگونه خسارت و پیامد در‎باره آبگیری حوضچه‌های منطقه هورالعظیم و تحت تاثیر قرار گرفتن طرح‎های منطقه غرب کارون از مدت‌ها پیش کمیته بحرانی تشکیل داد که در آن مسائلی مانند احداث جاده‌های دسترسی به پروژه‌های غرب کارون با ارتفاعی بالاتر از سطح زمین، تشکیل تیم واکنش در شرایط اضطرار به منظور جلوگیری از خطر نشتی لوله‌های جریانی در هورالعظیم، مبارزه با تبعات زیست محیطی، خرید تجهیزات مورد استفاده در شرایط بحران و نگهداری در پروژه یاران شمالی مورد توجه قرار دارد.

زمانی که فعالیت نفتی در منطقه یاران شمالی آغاز شد، این منطقه یک بیابان بی آب و علف بود و به دلیل خشک سالی های پیاپی اصلا تالابی در این منطقه به ویژه در حوضچه شماره 3 که محل قرار گیری تأسیسات میدان نفتی یاران شمالی است، وجود نداشت،

حدود 12 سال پیش که تصمیم به توسعه میدان گرفته شد، توافقی صورت گرفت که در سال 2016 آب به منطقه هدایت شود و حوضچه ها پر شوند و بر همین اساس برنامه‌ریزی‌ها به گونه ای بود که پس از توسعه میادین نفتی آب در منطقه باشد. بر همین اساس در دی ماه سال 93 به دستور مدیرعامل وقت اولین دریچه های آب در این منطقه قبل از زمان توافق شده بازگشایی شد و با وجود آب در منطقه پیشرفت و توسعه ادامه داشت و پروژه یاران شمالی به نتیجه رسید.

علاوه بر فعالیت های صورت گرفته توسط شرکت متن،‌ بارش های مناسب در سال 95 نیز به کمک آمد تا آبگیری تالاب با هدایت روان آب ها سرعت گیرد.

در حال حاضر نیز برای دسترسی به برخی از مناطق تاسیساتی از قایق استفاده می شود و برای ایجاد تغییرات در منطقه به منظور حفظ شرایط جدید زیست محیطی تصمیماتی گرفته شده که بر اساس آن ممکن است برخی جاده های دسترسی و همچنین خطوط لوله دستخوش تغییرات شوند.

از سوی دیگر به منظور نظارت محیط‌بانان بر فعالیت های نفتی،‌ پاسگاه محیط زیستی در این منطقه احداث خواهد شد.

شرکت نفت همه تلاش خود را به کار گرفته تا در اثر فعالیت های نفتی حداقل تأثیر را در منطقه بگذارد، یعنی با مرمت جاده های دوران جنگ هشت ساله تلاش کرده از ایجاد جاده های جدید بپرهیزد و همچنین تانکرهایی به طور مداوم اقدام به آبپاشی منطقه می کنند تا پوشش گیاهی عادی در منطقه برقرار باشد.

این شرکت در این زمینه گام را فراتر گذاشته و با ایجاد آبراه ها در جاده های قدیمی،‌حریان آب را تسهیل کرده است. حتی برای نشان دادن حسن نیت اقدام به فعالیت هایی کرده که در حیطه وظایف این شرکت نبوده است. شرکت نفت برای ساخت 43 کالورت فراتر از تعهداد خود نزدیک به 300میلیارد ریال هزینه کرد و از محبوس شدن آب در برخی حوضچه ها جلوگیری کرد.

ایجاد نیزارها که از سوی شرکت نفت صورت گرفته است به طور عمده از بلند شدن خاک از جاده های خاکی جلوگیری کرده است و شرکت همواره برای گسترش پوشش گیاهی طبیعی در منطقه تلاش می کند که این پوشش ها همچنین به تصفیه هوای منطقه کمک می کند که خود از جمله مزیت های فعالیت های زیست محیطی نفت است.

در آینده نزدیک نیز با بازگشایی همه مسیرهای آب، در توافقی که با مسئولین استانی اتخاذ شده، دیگر هور شرایط اولیه خود را به دست می آورد و نمی توان ادعا کرد که نفت منطقه را خشک کرده است، بلکه حتی در برخی نقاط از خشک شدن حوضچه های محبوس هم جلوگیری کرده است.

اکنون با در نظر گرفتن استانداردهای دراز مدت ۱۰۰ درصد تالاب هورالعظیم و با لحاظ استانداردهای میان مدت حدود ۸۰ درصد این تالاب آبگیری شده است و به جرأت می‌توان گفت که کانون گردوغبار هورالعظیم حذف شده است.

احیای هورالعظیم در کنار رونق فعالیت‌های نفتی در غرب کارون نشان داد با برنامه ریزی دقیق و موثر می‌توان بین صنعت و محیط زیست دوستی موثری ایجاد کرد.